Obama to signal to China at ASEAN summit in New York

US President Barack Obama will seek to lock in deeper ties with Southeast Asia on Friday, as simmering regional maritime disputes reflect mounting security questions posed by a rising China.

Obama will host the second US-Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) summit, on the sidelines of the UN General Assembly in New York, a day after announcing he will make a twice-postponed visit to Indonesia in November.

The president has made engaging Southeast Asia a cornerstone of his foreign policy, and during a trip to Asia last year, dubbed himself America's first "Pacific President."

"Since the beginning of the administration, we've tried to rebuild relations with ASEAN," said Jeff Bader, Obama's senior director for Asia on the National Security Council.

"We felt that the region had not gotten the attention that it needed and deserved in much of the previous decade."

Friday's two-hour meeting is expected to discuss trade and investment, evolving East Asian security and economic architectures and the longstanding and so far unsuccessful US pressure for political change in Myanmar.

The talks take place amid rising tensions between Japan and China over a territorial dispute in the East China Sea, and after Beijing warned Obama not to interfere in its row with southeast Asian states in the South China Sea.

China asserts complete sovereignty over the potentially resource-rich Spratly and Paracel islands in the South China Sea.

However, ASEAN members the Philippines, Vietnam, Malaysia, Brunei, plus non-member Taiwan have competing claims.

Bader said that Obama briefly discussed the South China Sea issue with Chinese Premier Wen Jiabao when they met in New York on the sidelines of the United Nations General Assembly on Thursday.

"I am confident that the issue will be discussed by the president and the ASEAN leaders when they meet tomorrow -- that the president will discuss it, and a number of the ASEAN leaders will discuss it," he said.

Some observers expect the meeting to issue a statement affirming freedom of navigation in the South China Sea on Friday.

Anticipating the New York meeting, China warned the United States on Tuesday to keep out of the dispute.

"We are resolutely opposed to countries not involved interfering... and we oppose the internationalisation of the South China dispute because it will only make the issue more complicated," foreign ministry spokeswoman Jiang Yu said.

But Bader noted that in Hanoi in July, US Secretary of State Hillary Clinton said resolving the South China Sea dispute was "pivotal" to regional stability and called for multilateral talks -- a position opposed by Beijing.

Friday's meeting is also likely to touch, at the request of the US, on developments in Myanmar, after Washington admitted it was disappointed with its efforts to use dialogue to promote democratic change in the military-ruled state.

"I am sure the president will address the issue of Burma," said Bader, using Myanmar's former name.

The military regime there is set to go ahead with November 7 elections, despite wide concern over their credibility.

Bader said Washington hoped, but did not expect to see free and fair elections, and the release of political prisoners including democracy leader Aung San Suu Kyi.

Earlier, Obama announced that he would visit Indonesia in November, after he was this year forced to cancel two previous attempts to make the trip to the world's largest Muslim-majority nation.

In a homecoming of sorts, he will visit a country where he spent several years as a boy with his late mother.

The visit will come after going to India and before heading to South Korea and Japan.

Friday's New York meeting will follow the inaugural summit that Obama held last year in Singapore with his counterparts from 10-member ASEAN.

Next month, in a further deepening of US ties with the region, Clinton will attend an East Asia Security summit in Hanoi.

Obama is expected to attend the forum from 2011 onwards.

ASEAN includes Brunei, Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, Myanmar, the Philippines, Singapore, Thailand and Vietnam. The East Asia summit groups ASEAN, plus Australia, China, India, Japan, New Zealand and South Korea.

US-ASEAN meeting in New York

By Cheang Sokha (The Phnom Penh Post)

PRIME Minister Hun Sen left Cambodia yesterday to attend the 2^nd ASEAN-US Leaders’ Meeting in New York, where regional security, economic cooperation and the upcoming elections in Myanmar are expected to top the agenda.

Sri Thamrong, a government adviser who is part of the Cambodian delegation to the US, said yesterday that US President Barack Obama and heads of state from ASEAN’s 10 member nations would use the meeting to discuss a wide range of issues.

“The leaders of ASEAN and the US will look into the issues of economic, climate change, natural disasters, power security, food security, counterterrorism and other regional issues,” he told reporters at Phnom Penh International Airport yesterday.

According to a draft copy of a joint statement set to be issued at meeting Friday, the US and ASEAN leaders plan to make pledges for “further enhance economic cooperation” with the aim of sustaining the recovery from the global economic downturn, and boosting job creation in each country. It noted that two-way trade between the US and the Southeast Asian bloc reached US$84 billion in the first six months of the year, up 28 percent over the same period last year.

The draft also addressed a series of regional flashpoints, including the situation in Myanmar, which is set to hold long-awaited but controversial elections on November 7. It stated that ASEAN welcomed the “continued US engagement” with the government of Myanmar, expressing hope that it will encourage the country’s military junta to “undertake political and economic reforms”.

“We… underscored the importance of a free, fair, inclusive and transparent general election on 7 November 2010 to the long term stability and prosperity of Myanmar,” it stated. Myanmar’s elections have drawn strong criticism from critics of the junta, who claim they are a merely a fig leaf for continued military rule.

The draft weighed in on the situation on the Korean Peninsula, making a joint call for the North Korean government to honour previous agreements to “abandon all nuclear weapons and existing nuclear programmes”. It also called for the “peaceful settlement of disputes in the region, including [the] South China Sea”, where island territories are claimed variously by China, Vietnam and other Southeast Asian nations.

On the issue of nuclear non-proliferation, the ASEAN-US draft statement reaffirmed the countries’ commitment to the Southeast Asia Nuclear Weapon Free Zone, first established in 1995. The treaty, the draft stated, “contributes towards global nuclear disarmament and nuclear non-proliferation”.

It added, “We are committed to maintain the prevention of the spread and use of weapons of mass destruction and build a world free of their threat.”

In addition to these talks, Sri Thamrong said that Prime Minister Hun Sen will also take the opportunity to hold sideline talks with Thai Prime Minister Abhisit Vejjajiva. He did not go into detail about the likely content of the talks, but said it would focus on “various issues” to do with the two countries’ ongoing border dispute.

Cambodian PM vows to discuss 'dirty debt' with US

Cambodian Prime Minister Hun Sen said Monday he would urge the United States during an upcoming visit to write off a "dirty debt" of more than 300 million dollars dating back to the 1970s.

The low-interest loans were given to the government of General Lon Nol after it came to power in a US-backed coup in 1970.

The United States was the main financial and military supporter of Lon Nol's regime until it was toppled by the Khmer Rouge movement in April 1975.

Officially, the loans were to develop the country's agriculture sector and boost commodities exports.

But Hun Sen said the money paid for bombs which were "dropped on our heads" in the early 1970s by US forces targeting Khmer Rouge guerrillas.

"I will talk with the US about the debt," the premier said in a speech on national radio, ahead of his trip to New York for a meeting between US President Barack Obama and Southeast Asian leaders on September 24.

"I would like (the US) to write it off. How can we pay back the dirty debt?" he added.

The two countries have long disagreed about repayment of the debt and Cambodia has argued the money was spent on arms which were ultimately used on its own people.

The early 1970s saw a heavy bombing campaign by US forces on the country, and the Cambodian government says these bombs were at least partially paid for with the loan money.

Exiled Cambodian opposition leader given jail term

Sam Rainsy was sentenced in his absence as he is living in self-imposed exile

Cambodian opposition leader Sam Rainsy has been sentenced to 10 years in jail after being found guilty of altering public documents and disinformation.

The government accused Mr Rainsy of manipulating a map to show that Vietnam had encroached on Cambodia's territory.

His party has accused the Cambodian government of ceding territory to its larger and more powerful neighbour.

Mr Rainsy was sentenced in his absence as he has been living in self-imposed exile overseas for the past year.

Unmarked border

The BBC's Guy Delauney in Phnom Penh says the only surprise was that Mr Rainsy's prison sentence was not longer.

He could have faced up to 18 years in prison, our correspondent says.

Cambodia and Vietnam officially began demarcating their contentious border in September 2006, in a bid to end decades of territorial disputes.

The 1,270km (790-mile) border has remained essentially unmarked and vague since French colonial times, with stone markers and boundary flags having disappeared, while trees once lining it were cut down.

In January, Mr Rainsy was given a two-year jail term for encouraging villagers to uproot border markings, in protest at Cambodia's government.

The Sam Rainsy Party has accused the government of using the judicial system to silence the opposition. But the government insists that the courts are independent - and simply enforcing the law.

CAPJ would like to inform all readers that our Association will launch the website soon. Please visit capj.uniebiz.com.kh . Thanks for your support.

16 August 2010
STATEMENT OF THE CO-PROSECUTORS

Today the Co-Prosecutors filed their Final Submission in Case 002 with the Co-Investigating Judges. Under Sub-Rule 66(5) of the ECCC Internal Rules, once the Co-Prosecutors consider that the investigation has concluded, the Co-Prosecutors are required to issue a written, reasoned final submission within 45 days of receiving the Case File from the Co-Investigating Judges. In order to expedite the judicial process, the Co-Prosecutors have filed their Su
bmission well in advance of the deadline mandated by the Rules.

In this Submission, the Co-Prosecutors request that the Charged Persons - Nuon Chea, Ieng Sary, Khieu Samphan and Ieng Thirith - be indicted and sent for trial for the crimes of Genocide, Crimes Against Humanity, Grave Breaches of the Geneva Conventions and violations of the 1956 Cambodian Penal Code. The Co-Prosecutors believe that the evidence collected in the judicial investigation demonstrates that the Charged Persons committed these crimes through a joint criminal enterprise, the purpose of which was to enforce a political revolution in Cambodia and systematically destroy any opposition to the CPK’s rule. Through this joint criminal enterprise, the Charged Persons enslaved the Cambodian population, deprived them of their fundamental human rights and freedoms and orchestrated mass killings of individuals that the Charged Persons and other CPK leaders perceived to be real or potential enemies of the CPK.

The filing provides an extensive summary (931 pages) of the relevant facts in support of the Co-Prosecutors’ allegations, which are legally characterised by both the type of crimes committed and the nature of the Charged Persons’ participation in those crimes. The Co-Prosecutors’ recommended charges are supported by over 2,800 evidentiary documents which include statements from witnesses, Charged Persons and experts, as well as contemporaneous DK and CPK documents. Many of these documents were archived and catalogued by the Documentation Centre of Cambodia. Civil Party applications and victim complaints have also been relied upon in the Submission.

The Co-Investigating Judges separated the case against Kaing Guek Eav alias Duch on 19 September 2007 by ordering a separate investigation into his responsibility for “facts committed inside the framework of S-21” (Case 001). As Duch is also charged in Case 002 the Co-Prosecutors have requested that the charges against him be dismissed. It is the Co-Prosecutors view that indicting him for crimes committed outside of S-21 Security Office would not be in the interests of justice. In making this request, the Co-Prosecutors are mindful of the fact that a lengthy criminal process has already been concluded against Duch with his recent conviction in Case 001. The Co-Prosecutors believe that the removal of Duch from Case 002 would assist in securing the fair and expeditious trial of Nuon Chea, Ieng Sary, Khieu Samphan and Ieng Thirith, whose criminal responsibility for crimes in DK is yet to be determined.

Recognising the historic importance of this case and the need to ensure that the public is duly informed of the ongoing proceedings before the ECCC, the Co-Prosecutors will soon provide the public with an objective summary of its Submission, in accordance with Rule 54 of the Rules.





Regards,
Lars Olsen
Legal Communications Officer, Public Affairs Section
UNAKRT/Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia

Mobile: +855 (0) 12 488 023 / Tel: +855 (0) 23 219 814 ext. 6169
www.unakrt-online.org / www.eccc.gov.kh
email: olsenl@un.org

Facebook: http://www.facebook.com/krtribunal
Twitter: http://twitter.com/krtribunal
Flickr: http://www.flickr.com/photos/krtribunal
Youtube:http://www.youtube.com/user/krtribunal

Statement from CAPJ on Ros Sokhet case

Cambodian PM warns Thai border spat may bring 'bloodshed'

Cambodia's premier warned Monday that a border dispute with Thailand was "very hot" and could result in violence, reiterating his call for international assistance to end the row.

"Cambodia would like to ask for intervention to have an international conference on the issue of the Cambodian-Thai border dispute," Prime Minister Hun Sen said during a ceremony attended by foreign diplomats.

"The issue is very hot. It may cause bloodshed," he added.

He said bilateral efforts to resolve the conflict with Thailand would not work and called on the United Nations, the Association of Southeast Asian Nations and other countries to help resolve the spat.

Tensions between the two nations over the disputed border have flared up following protests in Bangkok by the royalist "Yellow Shirt" movement over the issue.

Thai media quoted Prime Minister Abhisit Vejjajiva as saying over the weekend that he was ready to use both diplomatic and military means to settle the dispute.

Thailand's opposition has accused the government of using the spat to fuel patriotism and boost its domestic political support.

Hun Sen wrote to the United Nations on Sunday accusing Thailand of violating UN rules by threatening to use military force against Cambodia.

Cambodia reserves its "legitimate rights to defend its sovereignty and territorial integrity in case of deliberate acts of aggression," Hun Sen wrote in the letter, which was distributed to the media.

Abhisit said Monday that the letter was based on incorrect information.

"Cambodia wants to give an image of Thailand as an intruder or using force, which is not true," he told reporters.

"We are Thais, whatever the problem we should talk."

Cambodia and Thailand have been locked in a troop standoff at their disputed border since July 2008, when the ancient Preah Vihear temple was granted UNESCO World Heritage status.

Troops from both countries exchanged fire briefly on their border in June, the latest in a series of clashes between the neighbours.

Statements from Council Minister relating to Thailand

ដំណើរឆ្ពោះទៅការប្រកាសសាលក្រមលើករណីអតីតប្រធានមន្ទីរស-២១ គុកសម្ងាត់ខ្មែរក្រហម

ដោយ នេត្រ ភក្ត្រា

អតីតប្រធានគុកទួលស្លែង កាំង ហ្គេកអ៊ាវ ហៅឌុច គឺជាអតីតអ្នកដឹកនាំខ្មែរក្រហមទី១ ដែលត្រូវបានជំនុំជម្រះក្តីក្នុងរយៈពេលជាង ៣០ ឆ្នាំក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានដួលរលំ។ មានអាយុ ៦៨ ឆ្នាំ ឌុច ត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាជំនុំជម្រះក្តីលើបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ និងការធ្វើទារុណកម្ម អំពើមនុស្សឃាតក្រោមច្បាប់របស់កម្ពុជា។ រយៈ ពេលជាង៦ ខែនៃដំណើរការសវនាការលើអង្គសេចក្តីចំនួន៧៣លើក ឌុចបានចាប់ផ្តើមឡើងដោយការទទួលស្គាល់នូវការទទួលខុសត្រូវចំពោះ ឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្លួន និងបានសម្តែងនូវវិប្បដិសារីចំពោះអ្វីដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យចន្លោះពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី ៦ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩។ លោកបានសន្យាផ្តល់កិច្ចសហការជាមួយសាលាក្តីដើម្បីស្វែរងរកការពិត ក៏ប៉ុន្តែនៅទីចុងបញ្ចប់នៃសវនាការ ឌុច និងសហមេធាវីជាតិរបស់ខ្លួនបានធ្វើការស្នើសុំប្រកបដោយភាពភ្ញាក់ផ្អើលមួយ គឺសុំដោះលែងឌុច ដែលបានទទួលការទទួលខុសត្រូវលើការស្លាប់មនុស្សជាង ១២ ០០០ នាក់នៅមន្ទីរស-២១ ពេលខ្លួនគ្រប់គ្រង «ឲ្យមានសេរីភាព រួចផុតពីការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយ»។

ប៉ុន្តែសហព្រះរាជអាជ្ញាសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បានស្វែងរកភស្តុតាងជាច្រើនបញ្ជាក់ពីឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ឌុច នៅមន្ទីរស-២១ ដែលគេ
សង្ស័យថាបានសម្លាប់មនុស្សជាង ១៥ ០០០នាក់ និងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាដឹកនាំដោយប៉ុល ពត។ ភស្តុតាងឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបាន
បញ្ជាក់ និងបង្ហាញបន្ថែម ដោយក្រុមជនរងគ្រោះដែលខ្លះជាដើម បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងជាសាក្សី។ ឆ្លងកាត់ការសួរចម្លើយលើជនជាប់ចោទ ជនរងគ្រោះ និងមានការការពារក្តីពីសំណាក់សហមេធាវីរបស់ចុង ចោទ សហព្រះរាជអាជ្ញា នៅក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋានបញ្ចប់សំណុំរឿរបស់ខ្លួន បានស្នើឲ្យចៅក្រមអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង សម្រេចផ្តន្ទាទោសឌុចដាក់ពន្ធនាគារ ៤០ ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីបានលើកឡើងពីគុណសម្បត្តិមួយចំនួន
របស់ឌុចក្នុងកិច្ចសហការជាមួយសាលាក្តី និងការឃុំខ្លួនខុសនីតិវិធី ច្បាប់ នៅមុនពេលដែលឌុចត្រូវបានបញ្ជូនមកតុលាការចម្រុះកម្ពុជា-អ.ស.ប. ដើម្បីជំនុំជម្រះក្តី។ សម្រាប់ភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីខ្លះក្នុងចំ ណោមដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីទាំង ៩០ ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ ប្រឆាំង
នឹងឌុច បានស្នើឲ្យដាក់ទោសឌុចក្នុងពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត។ ប៉ុន្តែទោះ បីយ៉ាងណា ការសម្រេចសេចក្តីចុងក្រោយ គឺស្ថិតនៅលើដៃរបស់
ចៅក្រមទាំង ៥ រូបរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង។ សាលក្រមនឹងត្រូវតុលា ការប្រកាសជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី ២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១០ ខាងមុខ
នេះ។ នេះគឺជាការសង្ខេបនូវដំណើរការជំនុំជម្រះក្តីឌុចនាពេល កន្លងមកៈ


«អំពីឧក្រិដ្ឋកម្មនៅមន្ទីរស-២១ ខ្ញុំសូមទទួលស្គាល់នូវការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្ញុំតាមផ្លូវច្បាប់ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងអស់ដែលកើត
ឡើងនៅស-២១ សំខាន់គឺសកម្មភាពធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់ដល់អាយុជីវិតតាមអ្វីដែលខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើរួចមកហើយនៅវេលាដែលលោកសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនាំខ្ញុំទៅសម្តែងសកម្មភាពរម្លឹកព្រឹត្ត ការណ៍ឡើងវិញនៅជើងឯក និងនៅសារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង»។ នេះគឺជា ការថ្លែងរបស់កាំង ហ្គេកអ៊ាវ ហៅឌុច នៅក្នុងសាលសវនាការកាលពីខែមីនា ឆ្នាំ ២០០៩។ គឺជាសម្តីដែលចេញពីមាត់របស់អតីតប្រធានគុក
សម្ងាត់របស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហើយក៏ជាលើកទី១ ដែលពលរដ្ឋខ្មែរជាពិសេសជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហម បានស្តាប់ឮ ខណៈ
ដែលមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមដទៃទៀត មិនបានទទួលស្គាល់ការពិត និងឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានសម្លាប់មនុស្សជិត ២ លាននាក់ក្នុងរបបដែលខ្លួន
គ្រប់គ្រងឡើយ។

នៅចំពោះមុខទោសកំហុសកាលពីអតីតកាល ឌុចបានលើកឡើងថា៖«ខ្ញុំសូមធ្វើការអនុញ្ញាតសុំទោសចំពោះជនរងគ្រោះដែលនៅ
រស់រានមានជីវិត និងសុំទោសចំពោះក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះទាំងអស់ដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតយ៉ាង អណោចអធមនៅមន្ទីរស-២១។ នៅ
ពេលនេះ ខ្ញុំសុំទោស ហើយសូមអស់លោកយកបំណងនេះទៅពិចារណា ខ្ញុំមិនសុំទាមទារឲ្យអស់លោកអត់ទោសនៅពេលឥឡូវនេះចំពោះ
ឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្ញុំទៅលើជីវិតមនុស្សជាពិសេសទៅលើជីវិតស្រ្តី និងកុមារ ជាឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមិនអាចអត់ឱនឲ្យបានទេ។ សំណូមពរបច្ចុប្បន្ន
នេះរបស់ខ្ញុំគឺអស់លោកទុកទ្វារនៃការ សុំទោសនេះឲ្យនៅចំហផង»។

អតីតប្រធានគុកទួលស្លែងបានបន្តទៀតថា៖« វិប្បដិសារីដ៏សែនចុកចាប់របស់ខ្ញុំ រម្លឹកអតីតកាលពេលណាខ្ញុំសែនខ្លោចផ្សារពេល
នោះ ខ្ញុំតក់ស្លុតណាស់កាលណាខ្ញុំនឹកដល់សកម្ម ភាពកន្លងមក ដែលខ្ញុំបានទទួលអនុវត្ត និងបានបញ្ជាឲ្យអនុវត្តដែលជាសកម្មភាពប៉ះពាល់
ដល់ អាយុជីវិតជនស្លូតត្រង់យ៉ាងច្រើនក្នុងនោះរួមមានទាំងស្រ្តី និងកុមារផង។ ទោះបីខ្ញុំធ្វើដោយគោរពតាមបញ្ជារបស់អង្គការក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំ
ពិតជាទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មទាំងនេះ។ ខ្ញុំបានជម្រាបសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតហើយថា ខ្ញុំជាចំណាប់ថ្នូរ និងជាតួសម្តែងនៃរបប
ឧក្រិដ្ឋកម្មនេះ»។ លោកបានបន្តទៀតថា ៖ «ខ្ញុំជឿថាមនុស្សម្នាជាទូទៅ នៅពេលនេះចាត់ទុកខ្ញុំថាកម្សាក ថាអមនុស្សធម៌ ខ្ញុំទទួលពាក្យនេះ
ដោយស្មោះ និងដោយគោរព»។

ជាមួយគ្នានេះដែរ ឌុចបានសារភាពប្រាប់ចៅក្រមសាលាដំបូងថា៖«នៅសម័យ ស-២១ នោះ ខ្ញុំចាត់ទុកជីវិតខ្ញុំ និងជីវិតគ្រួសារខ្ញុំ
សំខាន់លើសជីវិតអ្នកជាប់ឃុំឃាំងនៅ ស-២១នោះ មិនប្រកែកប្រណាំងនឹងបទបញ្ជាថ្នាក់លើ។ ទោះបីជាដឹងថា បទបញ្ជានោះឧក្រិដ្ឋក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំមិនហ៊ាននឹកនាដល់ដែរនៅជំនាន់នោះ។ នេះគឺជាបញ្ហាស្លាប់រស់របស់ខ្ញុំនិងគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ។ ក្នុងឋានៈខ្ញុំជាប្រធានស-២១ ខ្ញុំអត់ហ៊ានគិតគូរ
រកលទ្ធភាពអីក្រៅពីអនុវត្តបទបញ្ជារបស់ថ្នាក់លើទេ ទោះបីខ្ញុំដឹងថាការអនុវត្តនោះនាំទៅរកការបាត់បង់អាយុជីវិតមនុស្ស រាប់ពាន់នាក់ក៏
ដោយ»។ លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «បច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំមានវិប្បដិសារី សោកស្តាយយ៉ាងជ្រៀលជ្រៅ ព្រមទាំងខ្មាសអៀន មានសភាពរអៀសក្នុង
ឋានៈជាអ្នកមានខ្លួន មានទោស ដឹងថាខ្លួនមានទោសចំពោះជាតិ ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងមូលចំពោះក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះទាំងអស់ដែលបាន
បាត់បង់ជីវិតនៅ ស-២១ ព្រមទាំងក្រុមគ្រួសាររបស់ខ្ញុំផ្ទាល់ដែលមានសមាជិកមួយចំនួនបានបាត់បង់ជីវិតទៅហើយនោះ»។
នៅក្នុងដំណើរការសវនាការរបស់ខ្លួន ឌុចបានព្យាយាមពន្យល់ និងរម្លឹកឡើងវិញនូវទង្វើរបស់ខ្លួនដែលធ្លាប់បានប្រព្រឹត្តកាលពីជាង ៣០ ឆ្នាំមុន ដោយមានការចោទសួរពីសំណាក់ចៅក្រម។ ឌុចបានបញ្ជាក់ថាខ្លួនមិនពេញចិត្តក្នុងការធ្វើការងារនៅមន្ទីរ ស-២១ ខណៈដែល
ដំបូងឡើយគាត់ ចង់ទៅបម្រើការងារនៅក្រសួងឧស្សាហកម្ម។ តួនាទីដំបូងឡើយជាអនុប្រធានមន្ទីរស-២១ ត្រូវបានឌុចអះអាងថា ត្រូវបាន
គេចាប់ឲ្យធ្វើ ហើយអ្នកដែលជាអ្នកចាប់នោះគឺ សុន សេន អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ លោកត្រូវបាន ប៉ុល ពត សម្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៧ ដោយចោទថាក្បត់ និងជាគិញសម្ងាត់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ពេលឡើងធ្វើជាប្រធានមន្ទីរស-២១ ឌុចក៏បានអះអាងថាត្រូវបានគេចាប់បង្ខំថែមទៀត។

មុននឹងឈានសវនាការលើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើតឡើងនៅមន្ទីរស-២១ តុលាការបានលើកយកនូវរឿរ៉ាវមួយចំនួនដែលជាដើមចមមុន នឹងកកើតមន្ទីរស-២១ ក្នុងនោះមានរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងមន្ទីរឃុំឃាំង ម-១៣ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំអមលាំង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ នៅទីនោះ ឌុចបានទទួល ស្គាល់ថា គាត់គឺជាអ្នកគ្រប់គ្រងគុកនេះ។ រូបភាពនៃការធ្វើទារុណកម្មលើស្រី្តដូចជាយកភ្លើងទៅដុតសុដន់ ឬយកឈើទៅរុកចូលយោនីរបស់ស្រ្តី និងឃើញឌុចបាញ់សម្លាប់អ្នកទោស និងធ្វើទារុណកម្មលើអ្នកទោសជាដើម ត្រូវបានរៀបរាប់បង្ហាញដោយសាក្សីរស់ និងជាលាយលក្ខណ៍
អក្សរមួយចំនួន។ ប៉ុន្តែភស្តុតាងខ្លះដែលឌុចគិតថាពិត មិនអាចប្រកែកបាន ឌុចបានធ្វើការទទួលស្គាល់ ចំណែកភស្តុតាងណាដែលមានភាព
មិនច្បាស់លាស់ សាក្សី ចាំមិនច្បាស់ ឌុចក៏បានធ្វើការច្រានចោលផងដែរ។

ឌុចបានថ្លែងទទួលស្គាល់ថា ខ្លួនគឺជាប្រធានមន្ទីរស-២១។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ឌុចបានកាន់តួនាទីនេះនៅការិយា
ល័យស-២១ ដែលជាទីស្នាក់ការនៃសាខាពិសេសរបស់នគរបាលពិសេស (សន្តិបាល)នៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា។ ស-២១ ឬគុកទួលស្លែងគឺជា មន្ទីរសន្តិសុខតែមួយគត់ក្នុងចំណោមមន្ទីរសន្តិសុខនានា ដោយសារតែមានទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ជាមួយនឹងគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស និងមានតួនាទីនៅក្នុងការឃុំខ្លួន និងការសម្លាប់កម្មាភិបាលរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា។ មានអ្នកទោសជាង ១៥ ០០០នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ ឬស្លាប់ ដោយការធ្វើទារុណកម្ម និងស្ថានភាពឃុំឃាំងដ៏អាក្រក់នៅមន្ទីរស-២១។ នៅថ្ងៃរំដោះ ៧ មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ គេឃើញមានអ្នកទោសចំនួន ៨ នាក់ និងក្មេងៗប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះដែលនៅរស់រានមានជីវិតក្នុងនោះអ្នករស់រានមានជីវិតសព្វថ្ងៃគឺលោកវ៉ាន់ ណាត លោកជុំ មី លោក ប៊ូ ម៉េង ហើយកុមារាម្នាក់ទៀតដែលបច្ចុប្បន្នមានអាយុ ៤០ទៅហើយនោះ គឺលោកនង ចន្ទផល។

អតីតប្រធានគុកទួលស្លែង ឌុច ដែលឆ្អិនឆ្អៅដោយលទ្ធិកុម្មុយនិស្ត និងបានមើលសៀវភៅស្តីពីការធ្វើទារុណកម្មផ្សេងៗរបស់ទីភ្នាក់
ងារសម្ងាត់មួយចំនួន ហើយក្រោយមកបានយកមកអនុវត្តជាមួយអ្នកទោសនៅស-២១ បានលើកឡើងថា៖«ពីថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃ
ទី៦ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្តាច់មុខលើឧក្រិដ្ឋកម្មនៅកម្ពុជា។ ភស្តុតាងសំខាន់ពីរ គឺលក្ខន្តិកៈបក្សឆ្នាំ
១៩៧៦ ទំព័រទី ១នៃលក្ខន្តិកៈនេះសរសេរជាអាទិថា ក្រោយពីដឹកនាំសម្រេចបដិវត្តន៌ប្រជាជាតិ ប្រជាធិបតេយ្យបានទាំងស្រុង និងជាស្ថាពរ នៅថ្ងៃទី ១៧ មេសាឆ្នាំ ១៩៧៥ មក បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាដឹកនាំបដិវត្តន៍សង្គមនិយម និងកសាងសង្គមនិយមតទៅទៀត ដោយផ្តាច់មុខដាច់
ខាត និងគ្រប់ផ្នែក»។

ប្រធានគុកទួលសម័យខ្មែរក្រហមដែលជាមនុស្សស្និទ្ធរបស់សុន សេន ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បងធំទី២នៃរបបខ្មែរក្រហម នួន ជា បានលើកឡើងប្រាប់តុលាការថា៖ «ក្រោយថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ប៉ុល ពត កើតចិត្តភ្លឺតភ្លើនខ្លាំងណាស់បានលើកមាគ៌ាដែលប៉ះពាល់ដល់
អាយុជីវិតមនុស្ស។ នេះដោយសារតែប៉ុល ពត គាត់មានសព្វមានគ្រប់ សំខាន់គឺគាត់មានបក្សជនរាប់ម៉ឺននាក់នៅក្នុងកណ្តាប់ដៃគាត់។ ឧក្រិដ្ឋកម្មនៅក្នុងសម័យនោះ គឺមានទំហំធំធេងណាស់។ ដោយឡែកការបាត់បង់អាយុជីវិត ប្រជាជនជាងមួយលាននាក់ដោយខ្ញុំជាបក្សជន
មួយរូបរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ខ្ញុំទទួលស្គាល់ថា ខ្ញុំពិតជាមានតួនាទីទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងផ្លូវចិត្តនៃឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា
បានប្រពឹ្រត្តឡើងក្នុងជំនាន់នោះ។ ខ្ញុំសូមសម្តែងនូវវិប្បដិសារី សោកស្តាយយ៉ាងឈឺចាប់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋគ្រប់យ៉ាងដែលបក្សកុម្មុយនិស្ត
កម្ពុជាបានប្រព្រឹត្តឡើងពីថ្ងៃទី ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩»។

នៅក្នុងសវនាការដដែល ឌុច ក៏បានលើកឡើងពីមនុស្សបួនក្រុមដែលមានសិទ្ធិអំណាចនៅក្នុងការបញ្ជាឲ្យចាប់ និងសម្លាប់មនុស្ស
ដែលពួកគេចាត់ទុកថាជា សត្រូវរបស់អង្គការបដិវត្តន៍។ មនុស្សទាំងបួនក្រុមនោះជាមន្ត្រីដឹកនាំកំពូលៗរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាដែលអាចជា សមាជិកគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស លេខាភូមិភាគជាដើម។ ឌុចបានលើកឡើងជាច្រើនលើកអំពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួន និងទទួល អនុវត្តបញ្ជាពីថ្នាក់លើ។ មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមពីរនាក់ ដែលឌុចបានធ្វើការផ្ទាល់ជាមួយ គឺសុន សេន និងពូនួន (នួន ជា)។ នួន ជា ដែលកាល នោះគឺជាមនុស្សទី២ នៅក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា បានគ្រប់គ្រងលើការងារនេះពីលើសុន សេន ពិនិត្យ និងទទួលយកចម្លើយសារភាពដែល បុគ្គលិកមន្ទីរស-២១ យកបានពីកម្មាភិបាល និងអ្នកទោសនានាដែលត្រូវបានបញ្ជូនពីតំបន់នានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយដែលត្រូវគេចោទថា ជាជនក្បត់អង្គការ។ ឌុចក៏បានឆ្លៀតលើកឡើងពីគំនិតស្រមៃរបស់នួន ជាថា «អាណាធ្វើស្តេច ក៏អញនៅតែធ្វើឧបរាជ» មានន័យថា នួន ជា នៅតែជាមនុស្សសំខាន់ទី ២ រហូត ទោះបីជានរណា ឡើងធ្វើធំក៏ដោយ។

ដំណាក់កាលសវនាការលើអង្គសេចក្តីនៅមន្ទីរស-២១ បានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្រោយចូលឆ្នាំខ្មែរ ២០០៩ ឌុចបានធ្វើការរៀបរាប់
យ៉ាងលម្អិតអំពីរចនាសម្ព័ន្ធរបស់មន្ទីរស-២១ ដែលបច្ចុប្បន្នមានទីតាំងស្ថិតនៅសង្កាត់បឹងកេងកង ៣ រួមនឹងទីតាំងផ្សេងៗទៀតដែលជាចំណុះ ឲ្យគុកសម្ងាត់ខ្មែរក្រហមនេះ។ មន្ទីរស-២១ មានសាខារបស់នៅមន្ទីរឃុំឃាំងព្រៃស គុកតាខ្មៅដែលជាកន្លែងឃុំឃាំងអ្នកមានទោសស្រាលៗ និងតំបន់ជើងឯក ដែលជាកន្លែងពិឃាតអ្នកទោស បន្ទាប់ពីសួរចម្លើយរួចហើយ និងអ្នកទោសដែលបានស្លាប់នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង។ បច្ចុប្បន្ន នៅទីនោះ លលាដ៏ក្បាលជាច្រើនពាន់ដែលត្រូវបានគេកាយចេញនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ត្រូវបានដាក់បង្ហាញនូវក្នុងស្តូបដ៏ធំមួយ បញ្ជាក់ ពីឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរប្រព្រឹត្តិឡើងនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
ទម្រង់នៃការធ្វើទារុណកម្មជាច្រើនប្រភេទដែលបានប្រព្រឹត្តនៅក្នុងគុកទួលស្លែងត្រូវបានរៀបរាប់ឡើងរួមមានការវាយអ្នកទោសជាមួយ នឹងរំពាត់ ការឆក់ខ្សែភ្លើង យកថង់មកគ្របលើក្បាលធ្វើឲ្យអ្នកទោសហប់ខ្យល់ យកអ្នកទោសទៅច្រមុជក្នុងទឹកអាង ការដកក្រចកដៃក្រចកជើង បង្អត់អាហារ រួមនឹងទង្វើព្រៃផ្សៃអមនុស្សធម៌ជាច្រើនទៀត។ ការធ្វើទារុណកម្មបែបអមនុស្សធម៌ទាំងឡាយគឺដើម្បីតែម្យ៉ាងគត់ គឺទទួលបាននូវ ចម្លើយសារភាពរបស់អ្នកទោសជាប្រជាជនធម្មតា ឬជាកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមដែលសង្ស័យថាជាជនក្បត់អង្គការ។ ចម្លើយចេញពីការសារភាព
របស់អ្នកទោសត្រូវបានសរសេរនៅលើក្រដាសជាច្រើនម៉ឺនសែនទំព័រ រួមនឹងការថតរូប បង់លេខដើម្បីធ្វើជាភស្តុតាងថែមទៀត។

រាល់ចម្លើយ សារភាពដែលទាក់ទងនឹងអាយុជីវិតរបស់បដិវត្តន៍ត្រូវបានបញ្ជូនទៅថ្នាក់លើ គឺគណៈមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា។ នៅលើចម្លើយសារភាពខ្លះ មានចំណារពីឌុច ឬចំណារវិលត្រឡប់មកវិញពីអ្នកត្រួតពិនិត្យមើលពីលើ ស-២១។ ឌុចបានថ្លែងប្រាប់ចៅក្រមថា លោកបានធ្វើចំណារលើចម្លើយអ្នកទោសមុននឹងត្រូវបញ្ជូនទៅថ្នាក់លើ គឺសុន សេន ដែលជាអ្នកសម្រេចថា ពួកគេត្រូវសម្លាប់ ឬអត់។ ចំណែក មេដឹកនាំផ្សេងទៀតដែលបានទទួលរបាយការណ៍ដែរនោះគឺអៀង សារី នួន ជា និងប៉ុល ពត។ ឌុចបានប្រាប់សវនាការថាខ្លួនគាត់ផ្ទាល់គ្រាន់
តែជាអ្នកអនុវត្តបទបញ្ជា ដែលចេញដោយសុន សេន ហើយបងធំទី២ នួន ជា គឺជាអ្នកត្រួតពិនិត្យមើលការអនុវត្តបទបញ្ជាដែលគេដាក់
ឲ្យ។ អតីតប្រធានគុកទួលស្លែងបានថ្លែងថា លោកមិនសូវជាជឿលើចម្លើយសារភាពដែលទទួលបានប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែលោកបានថ្លែងថា៖«ខ្ញុំនឹង កំបុតក្បាល ប្រសិនបើខ្ញុំមិនធ្វើតាមបញ្ជា»។ ពេលខ្លះ ឌុចត្រូវកែប្រែចម្លើយសារភាពដើម្បីបំពេញចិត្តចៅហ្វាយនាយរបស់ខ្លួន។

អ្នកជំនាញប្រវត្តិសាស្ត្របាន ថ្លែងថា អ្វីដែលបក្សកុម្មុយនិស្តធ្វើឡើង ក្នុងការចាប់ខ្លួន និងធ្វើទារុណកម្មយកចម្លើយសារភាពគឺដើម្បី
ធ្វើបន្សុទ្ធកម្មលើកម្មាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា និងកម្ចាត់សត្រូវ របស់បក្ស ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាអាចដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងប្រទេសបានយូរអង្វែង។ ឌុច ត្រូវបានមេធាវីការពារក្តីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីម្នាក់ពិពណ៌នាថា ជាបេក្ខជនដ៏ស័ក្តិសមម្នាក់ក្នុងការគ្រប់គ្រងគុកសម្ងាត់ ស-២១ ដោយសារតែ ភាពស្មោះត្រង់ និងការបូជារបស់លោកចំពោះបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ហើយអ្វីដែលជាពិសេសនោះគឺដោយសារតែបទពិសោធរបស់លោកនៅ ក្នុងការសួរចម្លើយ និងធ្វើទារុណកម្មនាពេលកន្លង។

ជាមួយគ្នានេះដែរ នៅក្នុងសវនាការ ឌុច បានសារភាពថា គឺលោកផ្ទាល់ជាអ្នកជ្រើសរើសតំបន់បឹងជើង ឯកសម្រាប់ធ្វើជាកន្លែង
ពិឃាត និងកប់សាកសពរបស់អ្នកទោស។ ឌុចបានលើកឡើងថា អ្នកទោសដែលបានបញ្ជូនមកកាន់មន្ទីរស-២១ ត្រូវ បានគេកាត់ទោស
ប្រហារជីវិតរួចស្រេចទៅហើយ បើទោះបីជាគេចាប់ច្រឡំយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ឌុចបានលើកឡើងពីករណីឧក្រិដ្ឋកម្មនៅមន្ទីរស-២១ ដោយយក
ទ្រឹស្តីមេដឹកនាំកុម្មុយនិស្តវៀតណាមហូ ជីមិញមកប្រើ គឺ«នៅពេលកាប់ដើមឫស្សី គេត្រូវពន្លះបន្លាចេញឲ្យអស់»។ ទ្រឹស្តីនេះមានន័យថា គេចាំបាច់ត្រូវធ្វើការ ពង្រីកការចាប់ខ្លួនឲ្យបានច្រើននៅក្រោមប្រព័ន្ធនយោបាយមួយដែលមានការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងរ៉ឹងបំផុតពីថ្នាក់លើដល់ថ្នាក់ក្រោម។

នៅក្នុងអំឡុងសវនាការ បញ្ជីនៃការចោទប្រកាន់ប្រឆាំងឌុច ៣៥១ ករណីត្រូវបានបង្ហាញជុំវិញឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់គាត់នៅមន្ទីរ ស-២១។ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មខ្លះត្រូវបានច្រានចោល ប៉ុន្តែភាគច្រើនត្រូវបានអតីតប្រធានគុកទួលស្លែងទទួលយក បន្ទាប់ពីមានការសួរដេញដោលពី សំណាក់មេធាវីការពារក្តីរួចមក។ ឌុចបានលើកឡើងថា លោកនឹងមិនយកទឹកភ្នែកប៉ុន្មានដំណក់របស់លោកលុបលាងទុក្ខសោករបស់ជនរង
គ្រោះខ្មែរនោះទេ ប៉ុន្តែលោកនឹងទុកឲ្យតុលាការគឺជាអ្នកសម្រេច។ ឌុចត្រូវបានគេដឹងថា បានផ្លាស់ប្តូរសាសនារបស់ខ្លួន ពីសាសនាព្រះពុទ្ធមក កាន់គ្រឹស្តសាសនាវិញនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០ ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំទៅ។

ជនរងគ្រោះជាច្រើនរូបដែលក្នុងនោះមានទាំងលោកជុំ មី លោកវ៉ាន់ ណាត និងលោកប៊ូ ម៉េង ដែលជាអ្នករួចរស់ជីវិតពីការធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់ពីមន្ទីរស-២១ ដោយសារតែចំណេះដឹងដូចជាការគូរគំនូរ ជាងអគ្គិសនីជាដើមដែលមន្ទីរស-២១ត្រូវបាននោះ បានចូលរួមផ្តល់នូវ សក្ខីកម្មជាច្រើន។ លោកវ៉ាន់ ណាត លើកឡើងពីភាពអត់ឃ្លាន និងការធ្វើទារុណកម្មសួរចម្លើយដ៏ព្រៃផ្សៃរបស់ឆ្មាំគុក។ លោកបានលើកឡើង ថា៖«នៅពេលនោះ ប្រសិនបើគេដាក់សាច់មនុស្សឲ្យហូប ក៏ខ្ញុំហូបដែរ ពីព្រោះនៅពេលនោះ ខ្ញុំឃ្លានណាស់»។ រីឯលោកជុំ ម៉ី បានលើកឡើង ពីការធ្វើទារុណកម្មដើម្បីសួរចម្លើយរបស់ខ្មែរក្រហមមានទាំងការដកក្រចក ឆក់ខ្សែភ្លើង។ លោកជុំ ម៉ី ថ្លែងថា លោកត្រូវបានគេធ្វើទារុណកម្មជាង ១០ ថ្ងៃដើម្បីសួរចម្លើយទៅលើអ្វីដែលគាត់មិនបានប្រព្រឹត្តផងនោះ គឺចោទគាត់ថាជាទីភ្នាក់ងារសម្ងាត់ KGB របស់សូវៀត។ ចំណែក
លោកប៊ូ ម៉េង បានលើកឡើងពីការធ្វើទារុណកម្មរហូតដល់សន្លប់ពីសំណាក់បុគ្គលិកនៅក្រោមបញ្ជារបស់ឌុច។

ក្រៅពីជនរងគ្រោះនៅមន្ទីរស-២១ ក៏មានក្រុមគ្រួសារជារងគ្រោះជាច្រើនទៀតទាំងជនជាតិខ្មែរ និងបរទេស ដែលជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋ ប្បវេណី បានឡើងមករៀបរាប់រឿងរ៉ាវទាំងឡាយរបស់សាច់ញាតិខ្លួនដែលត្រូវបានសម្លាប់នៅមន្ទីរស-២១។ ក្នុងចំណោមនោះ រឿងរ៉ាវរបស់
លោកសាស្ត្រាចារ្យច្បាប់ ភុន តុន គឺបានលេចធ្លោជាងគេ និងបានធ្វើឲ្យអតីតប្រធានគុកទួលស្លែង ឌុច សម្រក់ទឹកភ្នែក ជាមួយនឹងអតីតអនុ
ប្រធានរបស់ខ្លួន គឺលោកម៉ម ណៃ។ លោកសាស្ត្រាចារ្យ ភុន តុន គឺធ្លាប់ជាគ្រូរបស់ឌុច និងរបស់លោកម៉ម ណៃផងដែរ។ ទឹកភ្នែក និងភាពរំ
ជួលអារម្មណ៍បានកើតឡើងនៅក្នុងសាលសវនាការ នៅពេលដែលជនរងគ្រោះ និងក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ បានរម្លឹកឡើងវិញពីរឿងរ៉ាវសោក សៅនានាដែលកើតឡើងនៅមន្ទីរស-២១។ ចំពោះភស្តុតាងដែលមិនអាចប្រកែកបាន ឌុច គ្មានអ្វីក្រៅពីការសុំទោសជនរងគ្រោះ និងបង្ហាញ នូវការទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលខ្លួនប្រព្រឹត្តឡើយ។

សហមេធាវីការពារក្តីរបស់ឌុច គឺលោក ការ សាវុត្ថ និងលោក François Roux បានធ្វើការការពារក្តីឲ្យឌុចយ៉ាងដុតដៃដុតជើង។ សហមេធាវីទាំងពីរបានស្វែងរកភស្តុតាង និងលើកឡើងពីទិដ្ឋភាពច្បាប់មួយចំនួនមកបកស្រាយ ហើយអ្វីដែលសំខាន់គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យឌុច រួចផុតពីការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយ ដោយទាញយកហេតុផលថា ឌុចមិនមែនជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហើយក៏មិន
មែនជាអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរបំផុតដែលស្ថិតនៅក្នុងយុត្តាធិការរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលត្រូវជំនុំជម្រះទោសដែរ។ សហមេធាវីជាតិ លោកការ សាវុត្ថ បានថ្លែងថា ឌុចជាប្រធានគុកដែលសម្លាប់មនុស្សត្រឹមតែ ១២ ០០០ នាក់បែរជាត្រូវគេយកមកកាត់ទោស ចំណែកឯគុកដទៃទៀតដែលបានសម្លាប់មនុស្សច្រើនជាងគុកទួលស្លែងមិនត្រូវបានយកមកកាត់ទោស ថាតើនេះគឺយុត្តិធម៌របស់អង្គជំនុំជម្រះ វិសាមញ្ញឬទេ? លោកបានស្នើឲ្យមានការលើកលែងការចោទប្រកាន់លើកូនក្តីលោក ដោយយោងទៅតាមច្បាប់ជាតិ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់សហមេធាវី បរទេស លោក Francois Roux វិញ បានការពារក្តីឌុចដោយផ្អែកលើច្បាប់អន្តរជាតិ ក្នុងបំណងធ្វើយ៉ាងណា ប្រសិនបើមិនអាចលើកលែងការចោទប្រកាន់បានទេ គួរតែចៅក្រមធ្វើការពិចារណាក្នុងការសម្រាលទោស ព្រោះកូនក្តីលោកបានចូលរួមសហការជាមួយសាលាក្តីយ៉ាងពេញ
ទំហឹងតាំងពីដើមរហូតដល់ចប់ទៅហើយនោះ។

ចំណែកឯសហព្រះរាជអាជ្ញាសាលាក្តីខ្មែរក្រហម គឺលោកស្រី ជា លាង និងលោក William Smith ដែលកាលនោះគឺជាសហព្រះ
រាជអាជ្ញាបរទេសស្តីទី ក្រោយពីលោក Robert Petit បានលាលែងចេញពីតំណែងកាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៩ បានធ្វើសេចក្តីសន្និដ្ឋាន លើសំណុំរឿងរបស់ខ្លួន ដោយបានលើកហេតុផល និងភស្តុតាងជាច្រើនដើម្បីបិទបញ្ចប់សំណុំរឿង និងស្នើសុំទៅចៅក្រមធ្វើការសម្រេចកំណត់ ទោសលើអតីតប្រធានគុកទួលស្លែងនេះ។ ការស្នើកំណត់ទោសដែលព្រះរាជអាជ្ញាបានស្នើទៅចៅក្រមអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងដាក់ទោស ៤០ ឆ្នាំចំពោះឌុច។ ទោស ៤០ ឆ្នាំដែលហាក់ដូចជាតិចតួចបំផុតសម្រាប់ជនរងគ្រោះខ្លះដែលឆ្អែតនឹងការធ្វើទារុណកម្មរាប់មិនភ្លេចនៅមន្ទីរ ស-២១។ លោកជុំ ម៉ី និងប៊ូ ម៉េង ព្រមទាំងលោកនង ចន្ទផល នៅពេលនោះបានស្នើឲ្យតុលាការដាក់ទោសឌុចក្នុងពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ព្រមទាំងផ្តល់សំណងណាមួយសម្រាប់ជនរងគ្រោះ។

ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាសម្តីចុងក្រោយរបស់ឌុចនៅពេលបិទបញ្ចប់សវនាការកាលពីខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅ គឺឌុចបានស្នើសុំឲ្យតុលាការធ្វើការ ដោះលែងខ្លួនឲ្យមានសេរីភាព និងរួចចាកផុតពីការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយ។ ជាការស្នើសុំមួយដែលត្រូវបានការពារដោយមេធាវីការពារក្តី លោកការ សាវុត្ថ។ ប៉ុន្តែបានធ្វើឲ្យសហមេធាវីបរទេស លោក Francois Roux មានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង។ សម្តីចុងក្រោយសុំឲ្យតុលាការ ដោះលែង និងរួចពីការចោទប្រកាន់នេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ហាក់ដូចជាធ្វើឲ្យអ្វីដែលខ្លួនខិតខំពីដំបូងក្នុងការកសាងជំនឿទុកចិត្ត និងការ អភ័យទោសពីប្រជាជនខ្មែរ និងជនរងគ្រោះខ្មែរនោះ បែរជាធ្លាក់តម្លៃ ហើយត្រូវគេមើលឃើញថា អ្វីៗដែលឌុចបានសម្តែងការសុំខមាទោស និងវប្បដិសារី គឺគ្រាន់តែជាការសម្តែងរបស់ឌុចតែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯទឹកភ្នែកដែលឌុចធ្លាប់ហូរ គឺ«ជាទឹកភ្នែកក្រពើ»។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងណា ថាតើអតីតប្រធានគុកទួលស្លែងមានទោស ឬគ្មានទោសចំពោះអ្វីដែលបានប្រព្រឹត្តនៅមន្ទីរស-២១ សាលក្រមនឹងត្រូវប្រកាសជាផ្លូវការនៅថ្ងៃ ចន្ទ ទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១០៕

Cambodian Sex Workers Face Unlawful Arrests and Detention

Wednesday, July 21, 2010 :: Staff infoZine

Phnom Penh, Cambodia - infoZine - Human Rights Watch - The Cambodian government should act quickly to end violence against sex workers and permanently close the government centers where these workers have been unlawfully detained and abused, Human Rights Watch said in a new report released today. Human Rights Watch also urged the Cambodian government to suspend provisions in the 2008 Law on Suppression of Human Trafficking and Sexual Exploitation that facilitate police harassment and abuses.

Human Rights Watch's 76-page report, "Off the Streets: Arbitrary Detention and Other Abuses against Sex Workers in Cambodia," is based on more than 90 interviews and group discussions with female and transgender sex workers in Phnom Penh, Battambang, Banteay Meanchey, and Siem Reap. It describes how sex workers face a wide range of abuses, including beatings, extortion, and rape at the hands of authorities, particularly in Phnom Penh.

"For far too long, police and other authorities have unlawfully locked up sex workers, beaten and sexually abused them, and looted their money and other possessions," said Elaine Pearson, acting Asia director at Human Rights Watch. "The Cambodian government should order a prompt and thorough independent investigation into these systematic violations of sex workers' human rights and shut down the centers where these people have been abused."

Police arrest sex workers in regular sweeps on the streets and parks of Phnom Penh. Some of the violence is opportunistic, while other abuses commonly occur in periodic crackdowns and raids by police and district authorities, at times targeting sex workers specifically and other times picking up sex workers along with other groups of marginalized people on the streets.

Police abuse sex workers with impunity. Sex workers told Human Rights Watch that police officers beat them with their fists, sticks, wooden handles, and electric shock batons. In several instances, police officers raped sex workers while they were in police detention. Every sex worker that Human Rights Watch spoke to had to pay bribes or had money stolen from them by police officers.

A 2008 Cambodian law on trafficking and sexual exploitation criminalized all forms of trafficking, including forced labor. Human Rights Watch found that police officers at times can use those sections of the law that criminalize "solicitation" and "procurement" of commercial sex to justify harassment of sex workers. The provisions are also broad enough that they can be used to criminalize advocacy and outreach activities by sex worker groups and those who support them.

Human Rights Watch urged the Cambodian government to consult with sex worker groups, United Nations agencies, and organizations working on human rights, trafficking, and health to review and address the impact on the human rights of those engaged in sex work of provisions in the 2008 law on trafficking and sexual exploitation, before implementing those provisions.

"In an environment where police already act with impunity, the Cambodian government needs to recognize that criminalizing soliciting is a recipe for continuing human rights abuse," said Pearson. "The government should go back to the drawing board - starting first by consulting extensively with sex workers and other groups - before continuing to implement the provisions which have been abused by police."

In Phnom Penh, police refer sex workers to the municipal Office of Social Affairs and from there to NGOs or the government Social Affairs center, Prey Speu. Conditions in Prey Speu are abysmal. Sex workers, beggars, drug users, street children, and homeless people held at Prey Speu have reported how staff members at the center have beaten, raped, and mistreated detainees, including children. Local human rights workers, citing eyewitness accounts, allege that at least three people, and possibly more, were beaten to death by guards at Prey Speu between 2006 and 2008.

Following advocacy by Cambodian and international organizations, in 2009 and 2010 the municipal Social Affairs office began sending most sex workers picked up in sweeps to the custody of nongovernmental organizations (NGOs) rather than Prey Speu. However, since May 2010, at least eight sex workers have been detained there. Sex workers detained in Prey Speu in June 2010 were locked in their rooms, only allowed to leave their rooms to bathe twice a day in dirty pond water, or, accompanied by a guard, to go to the toilet.

Human Rights Watch called on the Cambodian government to permanently close Social Affairs centers such as Prey Speu where people are being unlawfully detained. In a January 2010 report, "Skin on the Cable," Human Rights Watch also documented horrific abuses at drug detention facilities in Cambodia against people who use drugs. The Cambodian government should also establish a special commission to investigate abuses thoroughly and independently, and hold the perpetrators accountable. So far, police and other authorities have evaded accountability for these abuses.

"The Cambodian government should immediately and permanently close down detention centers such as Prey Speu where people are being unlawfully detained, beaten up, and abused," said Pearson. "Prosecuting those who commit these crimes will send a strong message that abuses against sex workers are not tolerated."

Donors supporting anti-trafficking efforts and police training, especially the US, Australia, Japan, the European Union, and the UN, should review funding to the police and Ministry of Social Affairs until there is a full independent investigation into allegations of abuses and prosecutions of those found responsible and the Social Affairs centers such as Prey Speu are permanently closed. Despite years of training for police, police abuses continue, even by units that have been trained with international donor support, such as specialized anti-trafficking police units.

"Donors should not spend their money on training abusive officials, but instead take steps that will promote accountability from the Cambodian government," said Pearson.

Testimony from sex workers in "Off the Streets"

Neary, a male-to-female transgender sex worker described being tortured by police:

"Three police officers beat me up seriously at Wat Phnom commune police station after I was taken from the park. One of the police officers pointed his gun at my head and pulled the trigger, but the bullet did not fire. They kicked my neck, my waist, and hit my head and my body with a broom stick. It lasted about half an hour. I begged them not to beat me. The police officers were cruel and they did not tell me any reason why they did this to me. "

Twenty-year-old Tola described how police extort money from sex workers:

"At the [Daun Penh district] police station, police asked us if I have a "me-ka" [manager]. Police allowed me and other sex workers to call our me-kas to come pay the lous [bribe] in exchange for our release. Fifteen out of 20 [sex workers] were released after their managers came to pay the police. The rest of us were kept at the police station for three days before being sent to the Social Affairs office and then an NGO shelter."

Srey Pha, age 27, described her experience at Prey Speu:

"[Prey Speu] was like hell. I was among 30 people in one locked room of men, women, and children. No toilet in the room, but two buckets served as toilet for all of us to share. There were blood stains all over the walls. I could not sleep at night as I was so scared and worried. I received little food to eat in two meals per day - rice with Prahok (fermented fish paste) and some tamarind. No plate or spoon, I had to eat from a plastic bag. At night, the guard seriously beat up a man who tried to escape."

Nika, age 28, describes a beating by municipal park security guards:

"First one guard came and kicked me and said, "Why?" Then three other guards came. Two guards held my arms while the other two beat me. They slapped me in the face. They seemed a bit drunk. They beat me with bamboo sticks and their radio on my head and all over. They ripped my clothes. The police came by, but they didn't do anything. The guards continued to beat me for almost half an hour. Many people saw, but everyone was too scared to intervene. The head of the security told the other guard if they see me there again, they should beat me to death."

Vietnam, Laos, Cambodia boost energy cooperation

The signing of an agreement on energy cooperation topped the agenda of the Vietnam – Laos – Cambodia Energy Ministers’ Meeting that took place on July 22 in the highland city of Da Lat, Lam Dong province.

Vietnamese Minister of Industry and Trade Vu Huy Hoang, Cambodian Minister of Industry, Mines and Energy Suy Sen and Lao Minister of Energy and Mines Soulivong Daravong along with energy senior officials attended the event.

The agreement was set up after the meeting reviewed the cooperation in energy between the three countries and drew up a cooperative programme in the future.

It focused on important issues regarding energy such as further enhancing cooperation in projects that connect the power networks of the three countries, especially the 230 Kv and 500 Kv projects; exploring the hydroelectric potential of the Mekong river in line with protecting the environment and ecosystem; as well as developing human resources in the power industry.

The agreement is seen as an important foundation for the three countries to continue cooperating for the benefit of sustainable, stable and clean energy development.

According to the Vietnamese Ministry of Industry and Trade, the cooperation between the three countries has achieved good results with a large number of Vietnam’s hydroelectric projects being carried out in Laos and Cambodia, helping improve people’s quality of life.

Cambodian Ruling Party's Plenum Reaffirms Hun Sen for PM Post in Next Terms

The Cambodia's ruling party -- the Cambodian People's Party (CPP) on Thursday reaffirmed at it plenum Hun Sen's candidate for prime minister post for the next terms.

"The plenum reaffirms its endorsement of Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen's candidacy for the post of prime minister for the next terms," announced the party's communique released at the ending of the 35th Plenum of the Fifth-Term Central Committee of the CPP.

Almost 900 party members from across the country gathered at its headquarters in Phnom Penh to have a two-day plenum started on Wednesday.

Party President Chea Sim, Vice President Hun Sen attended the 35th central committee meeting. This was the first meeting of CPP' s Central Committe this year and it usually assembles twice annually.

Last month, at the gathering to commemorate CPP's 59th founding anniversary, Chea Sim also reaffirmed party's decision to support for the candidacy of Hun sen for the post of prime minister for the following terms.

Hun Sen, 59, has ruled the country, as the prime minister for more than 20 years.

Cambodia is holding general election every five years. The last election was held in 2008 and the next one will come in 2013.

In last general election, the CPP won 90 seats out of 123-seat parliament, following by opposition Sam Rainsy Party with 26 seats, Human Rights Party with 3 seats, and two each obtained by Norodom Ranariddh Party and FUNCINPEC party.

CPP was found on June 28, 1951 and is, so far, the biggest political party in the country.

The CPP is now headed by Chea Sim who is also president of the Senate and Hun Sen is positioned as deputy chairman of the party while Heng Samrin is honorary chairman and also president of the National Assembly.

ព័ត៌មានទាន់ហេតុការណ៍

គណបក្សប្រជាជនរៀបចំសន្និបាតគណៈកម្មាធិការកណ្តាលរយៈពេលពីរថ្ងៃ សំណុំរឿងព្រះវិហារត្រូវគេរំពឹងថានឹងលើកមកពិភាក្សា

ដោយ ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍

មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវគេរំពឹងថានឹងធ្វើការពិភាក្សានៅថ្ងៃពុធនេះលើគម្រោងផែនការរបស់ប្រទេស
ថៃក្នុងការបង្អាក់ផែនការអភិរក្សនិងអភិរវឌ្ឍតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំរបស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក
របស់អង្គការយូណេស្កូ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងប្រទេសប្រេស៊ីលខាងមុខនេះ។ នេះគឺជាការឲ្យដឹងរបស់
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកាលពីថ្ងៃអង្គារម្សិលមិញ។

មន្ត្រីរូបនេះបានថ្លែងថា សមាជិកជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងកាន់អំណាចយ៉ាងតិច ៧០០ នាក់ នឹងចូលរួមក្នុង សមាជនៃគណៈកម្មាធិការកណ្តាលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លើកទី ៣៥ ដែលមានរយៈ
ពេល ២ ថ្ងៃដែលនឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃពុធនេះ នៅទីស្នាក់ការកណ្តាលបក្ស ដើម្បីធ្វើការត្រួតពិនិត្យឡើងវិញ នូវស្ថានភាពនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុងប្រទេស រវាងពីខែមករាដល់ខែមិថុនា។

លោក ជាម យៀប សមាជិកសភា និងជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃគណៈកម្មាធិការបក្សប្រជាជន បានថ្លែងកាល
ពីថ្ងៃម្សិលមិញថា សមាជិកជាន់ខ្ពស់គណបក្សដែលមានប្រមាណ ៧០០នាក់ រំពឹងថា នឹងធ្វើការពិភាក្សា អំពីប្រសាសន៍របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អាភីស៊ីត វ៉េចាជីវ៉ា ដែលបានលើកឡើងដដែលៗ ពីគោលបំណង
របស់ប្រទេសថៃ ដើម្បីរារាំងផែនការគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយនិង
ស្ថានភាពប្រមូលផ្តុំកម្លាំងទ័ព នៅតាមបណ្តោយព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា និងថៃ។ ថៃដែលបានចូលឈ្លានពាន
ទឹកកម្ពុជាចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ គឺមួយសបា្តហ៍ បន្ទាប់ពីប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានចុះ
ក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូតាមសំណើរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។

លោក ជាម យៀប មានប្រសាសន៍បន្តថា៖«យើងទទួលបានជោគជ័យត្រចះត្រចង់ ក្នុងការការពារ
ប្រាសាទព្រះវិហារ និងបញ្ចៀសការប៉ះទង្គិចគ្នាធ្ងន់ធ្ងរ នៅតាមបណ្តោយព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ»។ ចាប់តាំងពីមានភាពតានតឹងផ្នែកយោធារវាងកម្ពុជា និងថៃនៅតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ការផ្ទុះអាវុធ
ដាក់គ្នារវាងភាគីទាំងពីរ ត្រូវបានកើតឡើងជាច្រើនដង និងបានបង្កឲ្យទាហានទាំង ពីភាគី តាមរបាយការណ៍
ផ្លូវការ យ៉ាងហោចណាស់ ៧ នាក់បានស្លាប់ និងរងរបួសជាច្រើននាក់ទៀត។ ប៉ុន្តែបើតាមរបាយការណ៍ ក្រៅផ្លូវការ នៅពេលពើបប្រទះគ្នា ភាគីកងទ័ពថៃទទួលរងរបួស និងស្លាប់ជាច្រើននាក់។

កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ អាភីស៊ីត វ៉េចាជីវ៉ា បានថ្លែងក្នុងសុន្ទរកថា ក្នុងកម្មវិធីប្រចាំសប្តាហ៍
របស់លោកតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ និងវិទ្យុថា រដ្ឋាភិបាលថៃនឹងបន្តធ្វើការជំទាស់ចំពោះផែនការគ្រប់គ្រងនៅ
តំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃកិច្ចប្រជុំរបស់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នាពេលខាងមុខ ដោយសារថៃ និងប្រទេសជិតខាងគឺកម្ពុជានៅត្រូវធ្វើការដោះស្រាយបញ្ហាការបោះបង្គោល
ព្រំដែនជាមុនសិន។ លោកអាភីស៊ីត ត្រូវបានស្រង់សម្តីដោយប្រព័ន្ធព័ត៌មានតាមអ៊ិនធឺណិត MCOT ថា ៖ «ប្រទេសថៃ បន្តទទូចឲ្យប្រើកំណត់សម្គាល់ទីជម្រាលជាខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន រវាងប្រទេសទាំង២។ ប្រជាជនថៃ មិនគួរព្រួយបារម្ភថា ប្រទេសខ្លួន នឹងបាត់បង់ទឹកដីមួយចំនួនទៅឲ្យទីក្រុងភ្នំពេញឡើយ»។

អ្វីដែលលោកអាភីស៊ីត វ៉េចាជីវ៉ា ចង់សំដៅគឺទាក់ទងនឹងដែនដីទំហំ ៤,៦ គឺឡូម៉ែត្រការ៉េនៅជាប់ប្រាសាទ
ព្រះវិហារ ដែលថៃតែងតែអះអាងថាជាដីរបស់ខ្លួន ដោយឈរលើផែនទីគូសជាឯកតោភាគី។ ប៉ុន្តែលោក
នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បាន ប្រកាសច្រានចោលជាច្រើនដងរួចមកហើយថា គ្មានទេដីទំហំ ៤,៦ គីឡូម៉ែត្រនោះ គឺមានតែទឹកដីកម្ពុជាតែប៉ុណ្ណោះ។ កម្ពុជាដែលមានមូលដ្ឋានគ្រឹះច្បាប់រឹមាំក្នុងការគ្រប់គ្រង
ប្រាសាទព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញនោះ។

ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រីទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី គ្រោងនឹងដឹកនាំគណៈ
ប្រតិភូមួយក្រុមទៅប្រទេសប្រេស៊ីល នៅថ្ងៃពុធនេះ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំ របស់គណៈកម្មាធិការ
បេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ។ លោក ទិត សុធា អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពព័ត៌មាន និង
ប្រតិកម្មរហ័សរបស់ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃអង្គារថា លោកពុំច្បាស់ទេថា លោក សុខ អាន អាចចូលរួមសមាជគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែរឬក៏អត់។ លោក ទិត សុធា មានប្រសាសន៍ថា៖«ឯកឧត្តម
ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន នឹងចាកចេញទៅប្រទេសប្រេស៊ីលនៅល្ងាចថ្ងៃពុធ។ តែនៅព្រឹកថ្ងៃពុធ លោកមានកម្មវិធីច្រើន ដើម្បីធ្វើជាអធិបតី ក្នុងពិធីខួបឆ្នាំទី ៦០ នៃថ្ងៃបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេស
កម្ពុជា និងអាមេរិក»។

ផែនការគ្រប់គ្រងប្រាសាទព្រះវិហារ គឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីអនុវត្តឲ្យស្របទៅតាម
គោលការណ៍ នៃគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលក្នុងនោះតម្រូវឲ្យកម្ពុជា ត្រូវតែធ្វើការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍ ហើយកម្ពុជាបានបញ្ជូនផែនការគ្រប់គ្រង ទៅឲ្យគណៈកម្មាធិការនេះ តាំងពីឆ្នាំ ២០០៩ មកម្ល៉េះ និងបានបំពេញរាល់តម្រូវការរបស់គណៈកម្មាធិការរួចរាល់ហើយ។ លោកហង្ស សុត អគ្គនាយកអាជ្ញាធរ
ជាតិព្រះវិហារ បានថ្លែងថា អង្គការយូណេស្កូបានដាក់ចុះនូវចំណុចសំខាន់ៗចំនួន ១៣ ដើម្បីឲ្យអាជ្ញាធរធ្វើ
ការអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍប្រាសាទព្រះវិហារ។ លោកហង្ស សុត បានថ្លែងថា៖«ចំណុចខ្លះ យើងបានធ្វើរួចរាល់ ហើយ ប៉ុន្តែចំណុចខ្លះទៀត មិនទាន់បានបំពេញចប់សព្វគ្រប់នៅឡើយទេ គឺខ្លះត្រូវការទាមទាររយៈពេល ពីពីរទៅបីឆ្នាំ។ ដូច្នេះយើង ត្រូវការពេលវេលា»៕

ព័ត៌មានទាន់ហេតុការណ៍

អាមេរិក​ប្រគល់​វត្ថុបុរាណ​ ៧ ​ដុំ​ឲ្យ​កម្ពុជា​

សហ​រដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ប្រគល់​ត្រឡប់​មក​វិញ​ដល់​ប្រទេស​កម្ពុជា​នូវ​វត្ថុ​បុរាណ​សម័យ​អង្គរ​ចំនួន​ ៧​ ដុំ ដែល​ជា
ផ្នែក​មួយ​នៃការ​ចូលរួម​អបអរ​ពិធី​ខួប​ ៦០​ ឆ្នាំ​នៃទំនាក់​ទំនង​ការទូត​រវាង​ប្រទេស​ទាំងពីរ។​ ពិធី​ប្រគល់​ជា​ផ្លូវការ​ ត្រូវ​បានធ្វើ​ឡើង​នៅព្រឹក​ថ្ងៃអាទិត្យ​ នៅ​សារមន្ទីរ​ជាតិ ​ក្រោម​អធិបតី​ភាព​របស់​លោក​ឧប​ការី​ក្រសួង​ការ​បរទេស​ អាមេរិក​ William ​Burns​ និង​លោកស្រី​ ម៉ែន​ សំអន​ ឧប​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​ប្រចាំ​ការ​នៃ​រដ្ឋាភិ​បាល​កម្ពុជា។​

លោក​ William​ Burns​ បាន​ថ្លែង​ថា ​វត្ថុ​បុរាណ​ទាំងនេះ​ត្រូវបាន​រកឃើញ​ និង​ចាប់​បាន​នៅ​ក្នុង​ក្រប​ខ័ណ្ឌនៃ​​«ប្រតិបត្តិ​ការ​បុរាណ​វត្ថុ»​ ដែល​ជា​កម្ម​វិធី​ពិសេស​មួយ​ធ្វើ​ឡើង​ដោយ​មន្ត្រី​ផ្នែក​អន្តោ​ប្រវេសន៍​ និង​គយ​របស់​ អាមេរិក​ ក្នុង​ការ​ស៊ើប​អង្កេត​លើការ​ជួញដូរ​វត្ថុបុរាណ​ពី​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មក​កាន់​សហ​រដ្ឋ​អាមេរិក​។

ទាក់ទង​នឹង​ការ​ប្រគល់​វត្ថុបុរាណ​នេះ​ដែរ​ លោក​ហ៊ឹម​ ឆែម​ រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​វប្បធម៌​ បាន​ថ្លែង​ថា​ រដ្ឋា​ភិបាល​
កម្ពុជា​ រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ ​បាន​ទទួល​វត្ថុ​បុរាណ​ចំនួន​ ២៧ ​ដុំរួច​មកហើយ​ពី​ប្រជាជន ​និង​ រដ្ឋា​ភិបាល​
អាមេរិក​ ហើយ​វត្ថុបុរាណ​ទាំង​នោះ ​ឥឡូវនេះ​ត្រូវ​បាន​រក្សា​ទុក​ និង​ដាក់​បង្ហាញ​នៅ​សារមន្ទីរ​ជាតិ។​ លោក បាន​មាន​ប្រសាសន៍​ថា​៖«ការ​វិល​ត្រឡប់​មកវិញ​នូវ​វត្ថុបុរាណ​ទាំង​នេះ ​គឺ​ដូច​ជាកា​រវិល​ត្រឡប់​នូវ​ព្រលឹង​របស់​ បុព្វបុរស​ខ្មែរ​របស់​យើង​ចូល​មក​ក្នុង​ខ្លួន​ប្រាណ​វិញ​ដែរ​ បន្ទាប់​ពី​បាន​ឃ្លាត​ចាក​ឆ្ងាយ​ជាច្រើន​ទសវត្សរ៍​មក។​ នេះគឺ​ជាការ​ធ្វើឲ្យ​រាង​កាយ​មាន​ជីវិត​រស់​ឡើង​វិញ​»។

ក្នុង​ចំណោម​វត្ថុបុរាណ​ទាំង​នោះរួ​មមាន​ផ្តែរ​ទ្វារ ព្រះ​សិរទេវ​រូបភេទ​ប្រុស ​ដងខ្លួន​ទេវភេ​ទប្រុស ​បំណែក​ក្បាច់​ កញ្ចាំង​ជាដើម​ ដែល​វត្ថុ​បុរាណ​ទាំងនេះ​ត្រូវ​បាន​គេ ​ស្គាល់ថា​ស្ថិត​នៅក្នុង​សម័យ​កាល​អង្គរ ​ចន្លោះ​ពី​សតវត្សរ៍​ ទី​១០​ ដល់​ ១២​៕

អតីត​ប្រធាន​គុកទួលស្លែង​ស្នើ​ដក​មេធាវី​បរទេស​ François Roux ចេញ

ប្រធាន​អង្គភាព​គាំពារ​ការពាក្តី​សាលាក្តី​ខ្មែរក្រហម​បានថ្លែង​ឲ្យដឹង​នៅថ្ងៃនេះ​ថា ​អតីត​ប្រធាន​គុកទួល ស្លែង​ កាំង​ ហ្គេកអ៊ាវ​ ហៅឌុច​ បានស្នើ​សុំដក​សហមេធាវី​បរទេស​របស់​លោក​ចេញពី​ក្រុមការងារ​ការពារក្តី។​ សំណើ​ដកលោក​ Fracois​ Roux​ សហ​មេធាវី​បរទេសនេះ​ ត្រូវបាន​ឌុច​បញ្ជូន​ទៅកាន់​អង្គភាព​គាំពារ​ការពាក្តី​ កាល​ពីថ្ងៃទី​៣០​ ខែមិថុនា​ កន្លងទៅ​។

លោក​ Richard​ Rogers​ ប្រធាន​អង្គភាព​គាំពារការ​ពារក្តី​ បានថ្លែង​នៅក្នុង​សេចក្តី​ប្រកាស​ព័ត៌មាន​នៅ ថ្ងៃ​សុក្រ​ថា​ បន្ទាប់ពី​បាន​ពិនិត្យ​លើ​នីតិវិធី​ច្បាប់​ និង​វិធានផ្ទៃ​ក្នុង​រួចមក​ អង្គភាព​គាំពារ​ការពារ​ក្តី​បាន​យល់​ព្រម
លើ​សំណើ​របស់​លោក​កាំង​ ហ្គេកអ៊ាវ​ សុំដក​សហ​មេធាវី​បរទេស​របស់​គាត់​ លោក​ Roux​។

ជាមួយនឹង​សេចក្តី​សម្រេចនេះ​ អង្គភាព​គាំពារ​ការពារក្តី​បានកត់​សម្គាល់​ថា​ ពុំមាន​មូលហេតុ​អ្វី​ដែល​
ត្រូវ​សង្ស័យថា​ការបាត់​បង់​ទំនុក​ចិត្ត​របស់​លោក​ កាំង ​ហ្គេកអ៊ាវ​ គឺមិនពិត​នោះទេ​ ហើយ​ពុំមាន​មូលហេតុអ្វី​ ដែលត្រូវ​សង្ស័យ​ថា​ សំណើ​សុំដក​មេធាវី​ការពារក្តី​មានចេតនា​រារាំង​ដល់ដំណើរ​ការ​នីតិវិធី​ដែរ​។ លោក​ Richard​ Rogers​ បានបន្ត​ទៀតថា​៖«ការដក​លោក​ Francois​ Roux​ នៅដំណាក់​កាលនេះ​នឹងមិន​បង្កឲ្យ​មានការ​ពន្យារ​ដំណើរ​ការនីតិវិធី​ដោយ​មិនត្រឹមត្រូវដែរ​។ ការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ករណី​ពិសេស​»។

ប្រធាន​អង្គភាព​គាំពារ​ការពារក្តី​បានបន្ថែម​ថា​៖«សេចក្តី​សម្រេច​នេះ​មិនមែន​ជាការ​គាំទ្រ​ដល់​មូល
ហេតុ​នៃការ​បាត់បង់​ទំនុក​ចិត្ត​ដែល​ត្រូវ​បាន​លើក​ឡើង​នៅក្នុង​សំណើរ​បស់​លោក​កាំង​ ហ្គេកអ៊ាវ​នោះទេ។​ នៅក្នុង​កាលៈ​ទេសៈ​នេះ​ វាមិន​ចាំបាច់​ទទួល​យក​ ឬបដិសេធ​មូលហេតុ​ទាំងអស់​ខាងលើនេះ»​។ លោក​បន្តថា​ អង្គភាព​គាំពារ​ការពារ​ក្តី​សូម​ឲ្យអង្គ​ជំនុំ​ជម្រះ​សាលា​ដំបូង​យល់​ព្រម​លើការ​ដកលោក ​Roux​ ជា​សហ​មេធាវី​ បរទេស​របស់​លោក​កាំង​ ហ្គេកអ៊ាវ​។

សេចក្តី​ប្រកាស​ព័ត៌មាន​របស់​សាលាក្តីខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ថ្លែង​ថា​ នៅថ្ងៃទី​៩​ ខែកក្កដា ​ឆ្នាំ ​២០១០​ អង្គ​
ជំនុំ​ជម្រះ​សាលា​ដំបូង​បាន​ឃើញ​ការ​ស្នើសុំ​ដក​លោក ​Roux​ ជា​សហ​មេធាវីប​រទេស​របស់​លោក​កាំង ​ហ្គេកអ៊ាវ​ ហើយ។​ សហ​មេធាវី​ជាតិ​របស់​គាត់​ លោក​ ការ​ សាវុត្ថ​ នឹង​បន្តការ​ពារ​លោក​ កាំង​ ហ្គេកអ៊ាវ​ទៅទៀត​។ អង្គភាព​គាំពារ​ការពារក្តី​នឹង​មិន​ពិចារណា​លើការ​ចាត់តាំង​សហ​មេធាវីទី​២​ ដើម្បី​ជំនួស​លោក​ Roux​ ទេ រហូត​ទាល់តែ​ក្រោយការចេញ​សាលក្រម​។ សាលា​ក្រម​លើរឿង​ឧក្រិដ្ឋ​កម្ម​នៅគុកទួល​ស្លែង​ដឹកនាំ​ដោយ​ឌុច ដែល​គ្រោង​នឹង​ប្រកាស​ឡើង​នៅថ្ងៃទី​ ២៦​ ខែកក្កដា​ ខាង​មុខនេះ៕

ព័ត៌មានទាន់ហេតុការណ៍

កម្ពុជាប្រារព្ធខួបពីរឆ្នាំនៃការចុះឈ្នោះប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក

មនុស្សប្រមាណជាង ៥០០ នាក់មានកងទ័ព ប្រជាពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបានប្រារព្ធពិធីរម្លឹកខួប
ពីរឆ្នាំនៃការចុះឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារ ក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នៅថ្ងៃនេះ នៅប្រាសាទព្រះវិហារ។ តាម
ប្រភពព័ត៌មានពីខេត្តព្រះវិហារ មានការប្រារព្ធពីធីពីរកន្លែង ទី១ នៅលើប្រាសាទព្រះវិហារដែលអាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីរដ្ឋា ភិបាលបានលើកឡើងពីភាពជោគជ័យនៃការដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារជាបេកិតកភណ្ឌពិភពលោក និងបានលើកឡើង ពីផែនការអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងៗដែលសម្រេចបាននៅក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំក្រោយពីការចុះបញ្ជី។ ទី២ សន្និសីទកាសែតមួយ ត្រូវបានរៀបចំឡើងនៅក្នុងវត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារៈ ដែលទីនោះមានវត្តមានទាហានថៃផងដែរ។

ចំពោះស្ថានការណ៍នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន ជាពិសេសតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថា មានសភាពស្ងប់ស្ងាត់ជាធម្មតា មិនមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាអ្វីឡើយ។ កងទ័ពខ្មែរ និងកងទ័ពថៃ ដែលឈរនៅខ្សែ
ត្រៀមជួរមុខបានប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាជាធម្មតា។ ប៉ុន្តែទោះបីយ៉ាងណាមានលេចឮព័ត៌មានថា ខណៈពេលដែលកម្ពុជាកំពុងប្រារព្ធពិធីអបអរខួបពីរឆ្នាំនៃការចុះឈ្មោះប្រាសាទព្រះវិហារជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក មានក្រុមជ្រុលនិយមថៃ
មួយក្រុមបាននាំគ្នាធ្វើការតវ៉ានៅក្បែរតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ មិនទាន់មានព័ត៌មានពិស្តារណាមួយទាក់ ទងនឹងការតវ៉ានេះនៅឡើយទេ។
ប្រទេសកម្ពុជា សម្រេចបានជោគជ័យក្នុងការចុះប្រាសាទព្រះវិហារចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកកាលពី ថ្ងៃទី ៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ កន្លងទៅនៅប្រទេសកាណាដា បើទោះបីជាមានការប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់ ក្រុមជ្រុលនិយមថៃមួយចំនួនក៏ដោយ។ ប្រទេសថៃ ដោយបានរំលោភលើកិច្ចព្រមព្រៀង និងសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិនានា បានលើកទ័ពមកឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជានៅតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារនៅថ្ងៃទី ១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ គឺមួយសបា្តហ៍ ក្រោយពីការដាក់ប្រាសាទព្រះចូលជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ភាពតានតឹងផ្នែកយោធារវាងប្រទេសទាំងពីរបានចាប់ ផ្តើមឡើង និងបង្កឲ្យមានការប៉ះទង្គិចផ្លូវអាវុធដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក និងបណ្តាលឲ្យមានការស្លាប់ទាហានទាំងសងខាង។

ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងកម្ពុជា និងថៃក៏កាន់តែធ្លាក់បន្ថែមទៀតនៅពេលដែលប្រទេសថៃបានដកឯកអគ្គរាជទូតរបស់ ខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបង្ហាញពីការមិនពេញចិត្តចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានតែងតាំងអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវាត្រា ជាទីប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន កាលពីខែតុលា។ ជាការឆ្លើយតប កម្ពុជាក៏បានដកឯកអគ្គរាជទូតរបស់ខ្លួនវិញ។ បច្ចុប្បន្ននេះទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងថៃ មានកម្រិតត្រឹម តែថ្នាក់ភារធារីតែប៉ុណ្ណោះ៕